Merhaba. Bugün hepimizin severek tükettiği, üreticilerin her yaz büyük bir itinayla ağaçlarından topladığı fındığın tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Milattan evvel ve daha sonra fındık bir epeyce uygarlık tarafınca kutsal sayılmış, mutfaklarda çok sık kullanılmış ve kıymet verilmiştir. Biz Türkler de fındığın dünyada dış satımını birinci yapanlar olmuşuz. Bu yazıda size Doğu Karadeniz’in toprağından dökülen fındığın öyküsünü anlattım.
İyi okumalar dilerim.
Fındığın tarihi Doğu Karadeniz’den başlar.
Bugün hepimizin severek tükettiği fındığın tarihi pek eskilere dayanır. Ancak gelin evvel ismine bir bakalım. Fındık sözcüğü, Antik Çağ’da Karadeniz’in ismi olan ‘Pont Exinus’tan türetilen ‘pontik’ sözcüğünden meydana gelmiştir. Milattan daha sonra 23 doğumlu Romalı alim Plinius da Pontos kıyılarından getirildiği için, fındığa ‘Pontos cevizi’ denildiğini müellif. Akdeniz, Orta Doğu ve Avrupa ülkelerine Doğu Karadeniz’den yayıldığı için ismi de farklı biçimlerde söylenmiştir.
Fındık sözünün manası lisandan lisana yayılarak farklılaşmıştır.
Fındık sözcüğünün Farsçası ‘fonduk’, Arapçası ‘bunduk’, Latincesi ‘nux’, Almancası ‘haselnuss’, Fransızcası ‘noisette’, İngilizcesi ‘hazelnut’, eski Yunancası ‘funduki’dir. Türkler Orta Asya’da yaşadığı periyotta fındığa ‘kosuk’ derken Batı’ya göçen Türkler ‘çetlevük demiştir.’ Anadolu Türkleri de Arap tesiri niçiniyle ‘bunduk’tan türeyen fındık sözünü kullanmıştır.
Fındık ağacı Türk ve Çin kültüründe kutsal sayılıyordu.
Fındığın ismi Türeyiş Destanı’nda da geçer. Destana bakılırsa iki ırmağın birleştiği yerde bir fındık ağacı vardır ve bu ağacın tabanından toprak yarılmaya başlar. Bu yarıktan da beş çocuk çıkar. Türkler kadar Çinliler için de kutsaldır fındık ağacı. Çinliler bu ağacı yaradanın insanlara bahşettiği beş kutsal ağaçtan biri olarak sayarlar. Çin kaynaklarına bakıldığında milattan evvel 3 binli senelerda Çin’de fındık ekildiği muharrir.
2400 yıl evvel bilinen fındıkları bugün hâlâ yetiştiriyoruz.
Milattan evvel 4. yüzyılda hayatış yunan filozof Theophrastos da fındığı ‘Karadeniz cevizi’ diye isimlendirir. Ayrıyeten yaptığı tanımda iki cins fındıktan bahseder ki bunlar ülkemizde hâlâ çokça bulunan sivri fındık ve tombul fındıktır.
Yunan ve Roma mutfağında sos imalinde çoğunlukla kullanılırdı.
Eski Yunan ve Roma mutfağında sosların imalinde fındığın sıkça kullanıldığı ve milattan daha sonra 200 yılı civarında hayatış olan Athenaeus’un bir yapıtında ‘ballı ve kuruyemişli tatlı’ tanımında fındığın yer aldığı müellif. O devirlerden beri gerek Yunan ve Roma halkı gerekse Anadolu halkları fındığa çok düşkündür.
Fındık, Karadeniz’e seyahat edenlerin yazılarında da yer almıştır.
13. yüzyılda yaşayan ve birinci Bektaşîlerden olan Ispartalı Seyyah Seyranî Giresun’a seyahatini seyahatnâmesinde muharrir ve şu biçimde der: ‘Sanki yeryüzündeki bütün fındıklar Giresun’da yetiştirilmektedir’. Evliya Çelebi de Trabzon bölgesine yaptığı bir seyahatte ‘Dağlarında taşlarında cümle ormanları fındıklıktır’ diye bahsetmektedir.
Fındığın milletlerarası ticaretini yapan birinci hükümdar Timur’dur.
Fındığın milletlerarası ticaret malı olarak satışını gösteren birinci yazılı evrak ise 1403 yılına aittir. İspanya hükümdarı 3. Henri, 1403 yılında Timur’a elçi gönderir. Timur ile görüşen elçi Trabzon’dan İstanbul’a deniz yoluyla döner. Seyahat izlenimlerini yazdığı seyahatnamesinde şu cümle yazılıdır: 17 Eylül 1403’te Trabzon’dan, kaptan Nicolos Cojen idaresindeki fındık yüklü bir gemiyle 25 günde İstanbul’a gittik.
Fındığın Avrupa’da tanınması 1780’li senelera dayanır.
Fransa ile 1737 yılında, padişah 1. Mahmut devrinde ticaret muahedesi yapılır. Bu antlaşmaya göre Fransa’ya satılacak eserler içinde fındık da vardır. Türk fındıklarının Avrupa ülkelerinde tanınması ise 1780’li senelerda başlar. 1782’de Rusya’ya, 1792’de Romanya’ya, 1875’te Belçika’ya, 1906’da Sırbistan’a, 1907’de Almanya’ya, 1909’da Fransa’ya ve 1912’de ABD’ye fındık satışına başlanmıştır. 1900’lü senelerda dünyada fındığı üreten ve satan tek ülke Türkiye’dir.
Cumhuriyet periyodunda fındık fidanı ihracı yasaklandı.
Cumhuriyet periyodunda de fındık konusu önemli ölçüde ele alınmıştır. Cumhuriyetin ilanından daha sonra Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen ekonomik kalkınma planları kapsamında 1927 yılında çıkarılan kanun ile fındık fidanlarının ihracatı yasaklanmıştır. daha sonraki senelerda fındığın satışıyla ilgili bir fazlaca ihracat birlikleri kurulmuştur.
Siz fındığın tarihinin bu kadar eskilere dayandığını biliyor muydunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.
Günümüzde fındık dünyanın bir epeyce ülkesine ihraç ettiğimiz lezzetli bir eserimiz. Bilhassa çikolata kesiminde biroldukca ülke fındığımızı kullanıyor. Türkiye’de yerli üreticilerimiz emeklerini tam alamasalar da bu coğrafyada hâlâ değerli bir geçim kaynağı. Umarım önümüzdeki senelerda fındık üreticileri için gelişmeler olumlu tarafta olur.
İyi okumalar dilerim.
Fındığın tarihi Doğu Karadeniz’den başlar.
Bugün hepimizin severek tükettiği fındığın tarihi pek eskilere dayanır. Ancak gelin evvel ismine bir bakalım. Fındık sözcüğü, Antik Çağ’da Karadeniz’in ismi olan ‘Pont Exinus’tan türetilen ‘pontik’ sözcüğünden meydana gelmiştir. Milattan daha sonra 23 doğumlu Romalı alim Plinius da Pontos kıyılarından getirildiği için, fındığa ‘Pontos cevizi’ denildiğini müellif. Akdeniz, Orta Doğu ve Avrupa ülkelerine Doğu Karadeniz’den yayıldığı için ismi de farklı biçimlerde söylenmiştir.
Fındık sözünün manası lisandan lisana yayılarak farklılaşmıştır.
Fındık sözcüğünün Farsçası ‘fonduk’, Arapçası ‘bunduk’, Latincesi ‘nux’, Almancası ‘haselnuss’, Fransızcası ‘noisette’, İngilizcesi ‘hazelnut’, eski Yunancası ‘funduki’dir. Türkler Orta Asya’da yaşadığı periyotta fındığa ‘kosuk’ derken Batı’ya göçen Türkler ‘çetlevük demiştir.’ Anadolu Türkleri de Arap tesiri niçiniyle ‘bunduk’tan türeyen fındık sözünü kullanmıştır.
Fındık ağacı Türk ve Çin kültüründe kutsal sayılıyordu.
Fındığın ismi Türeyiş Destanı’nda da geçer. Destana bakılırsa iki ırmağın birleştiği yerde bir fındık ağacı vardır ve bu ağacın tabanından toprak yarılmaya başlar. Bu yarıktan da beş çocuk çıkar. Türkler kadar Çinliler için de kutsaldır fındık ağacı. Çinliler bu ağacı yaradanın insanlara bahşettiği beş kutsal ağaçtan biri olarak sayarlar. Çin kaynaklarına bakıldığında milattan evvel 3 binli senelerda Çin’de fındık ekildiği muharrir.
2400 yıl evvel bilinen fındıkları bugün hâlâ yetiştiriyoruz.
Milattan evvel 4. yüzyılda hayatış yunan filozof Theophrastos da fındığı ‘Karadeniz cevizi’ diye isimlendirir. Ayrıyeten yaptığı tanımda iki cins fındıktan bahseder ki bunlar ülkemizde hâlâ çokça bulunan sivri fındık ve tombul fındıktır.
Yunan ve Roma mutfağında sos imalinde çoğunlukla kullanılırdı.
Eski Yunan ve Roma mutfağında sosların imalinde fındığın sıkça kullanıldığı ve milattan daha sonra 200 yılı civarında hayatış olan Athenaeus’un bir yapıtında ‘ballı ve kuruyemişli tatlı’ tanımında fındığın yer aldığı müellif. O devirlerden beri gerek Yunan ve Roma halkı gerekse Anadolu halkları fındığa çok düşkündür.
Fındık, Karadeniz’e seyahat edenlerin yazılarında da yer almıştır.
13. yüzyılda yaşayan ve birinci Bektaşîlerden olan Ispartalı Seyyah Seyranî Giresun’a seyahatini seyahatnâmesinde muharrir ve şu biçimde der: ‘Sanki yeryüzündeki bütün fındıklar Giresun’da yetiştirilmektedir’. Evliya Çelebi de Trabzon bölgesine yaptığı bir seyahatte ‘Dağlarında taşlarında cümle ormanları fındıklıktır’ diye bahsetmektedir.
Fındığın milletlerarası ticaretini yapan birinci hükümdar Timur’dur.
Fındığın milletlerarası ticaret malı olarak satışını gösteren birinci yazılı evrak ise 1403 yılına aittir. İspanya hükümdarı 3. Henri, 1403 yılında Timur’a elçi gönderir. Timur ile görüşen elçi Trabzon’dan İstanbul’a deniz yoluyla döner. Seyahat izlenimlerini yazdığı seyahatnamesinde şu cümle yazılıdır: 17 Eylül 1403’te Trabzon’dan, kaptan Nicolos Cojen idaresindeki fındık yüklü bir gemiyle 25 günde İstanbul’a gittik.
Fındığın Avrupa’da tanınması 1780’li senelera dayanır.
Fransa ile 1737 yılında, padişah 1. Mahmut devrinde ticaret muahedesi yapılır. Bu antlaşmaya göre Fransa’ya satılacak eserler içinde fındık da vardır. Türk fındıklarının Avrupa ülkelerinde tanınması ise 1780’li senelerda başlar. 1782’de Rusya’ya, 1792’de Romanya’ya, 1875’te Belçika’ya, 1906’da Sırbistan’a, 1907’de Almanya’ya, 1909’da Fransa’ya ve 1912’de ABD’ye fındık satışına başlanmıştır. 1900’lü senelerda dünyada fındığı üreten ve satan tek ülke Türkiye’dir.
Cumhuriyet periyodunda fındık fidanı ihracı yasaklandı.
Cumhuriyet periyodunda de fındık konusu önemli ölçüde ele alınmıştır. Cumhuriyetin ilanından daha sonra Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen ekonomik kalkınma planları kapsamında 1927 yılında çıkarılan kanun ile fındık fidanlarının ihracatı yasaklanmıştır. daha sonraki senelerda fındığın satışıyla ilgili bir fazlaca ihracat birlikleri kurulmuştur.
Siz fındığın tarihinin bu kadar eskilere dayandığını biliyor muydunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.
Günümüzde fındık dünyanın bir epeyce ülkesine ihraç ettiğimiz lezzetli bir eserimiz. Bilhassa çikolata kesiminde biroldukca ülke fındığımızı kullanıyor. Türkiye’de yerli üreticilerimiz emeklerini tam alamasalar da bu coğrafyada hâlâ değerli bir geçim kaynağı. Umarım önümüzdeki senelerda fındık üreticileri için gelişmeler olumlu tarafta olur.