Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Tıp Fakültesi Çocuk Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Ana Bilim Kolu Dr. Öğretim Üyesi Bahadır Turan, uygunsuz ve çok mühlet ekrana maruz kalmanın çocuklarda lisan ve toplumsal gelişimleri başta olmak üzere birfazlaca alanda gelişimsel sıkıntılara yol açabileceğini, otizm gibisi bulguların da bu problemlerden biri olduğunu bildirdi.
Turan, 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü ötürüsıyla yaptığı yazılı açıklamada, otizm hastalığında şahıslarda iki temel alanda zorluklara niye olan farklılıklar görülebildiğini, bunlardan birincisinin toplumsal etkileşim ve toplumsal irtibat, ötekinin ise kısıtlı ilgi alanları ve yenidenlayıcı davranışlar olduğunu belirtti.
Otizmin tek ve bilinen bir sebeple açıklanamayacağına dikkati çeken Turan, “Otizm hastalığının, bir epey faktörün birbiriyle etkileşimi kararında ortaya çıktığı söylenmektedir. Son senelerda yapılan çalışmalar ise hem genetik hem çevresel faktörlerin etkileşiminden kelam etmektedir yani rastgele bir ırktan, sosyoekonomik statüden yahut etnik kümeden bir çocuğa otizm tanısı konulabilir.” sözlerini kullandı.
Turan, dünyadaki son istatistiklerin, her 44 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığını gösterdiğinin altını çizerek, şu değerlendirmede bulundu:
“Bu, daha evvel bildirilen oranlardan daha yüksek. Kimin direkt otizm tanısı alacağını öncesinden bilemiyor olsak bile otizm ile bağlantılı birtakım faktörleri artık biliyoruz. adamların otizmli olma mümkünlüğü kızlara nazaran daha fazladır. Otizmli bir kardeşi ve bilhassa bir ikizi olan çocukların otizmli olma mümkünlüğü daha yüksektir. Gelişimsel sıkıntıları yahut down sendromu üzere genetik ve kromozomal hastalıkları olanların otizmli olma mümkünlüğü daha yüksektir. Araştırmalara nazaran, ileri yaşta anne ve baba olmanın, çocukta otizm riskinin arttığına dair deliller da bulunmaktadır.”
“Özel eğitimde çocuk yakından izlenmeli”
Otizme tam olarak neyin niye olduğunun çabucak hemen bilinmese de hayli sayıdaki geniş kapsamlı çalışmanın, aşıların otizme niye olmadığını gösterdiğini vurgulayan Turan, şöyleki devam etti:
“Bilgisayar, tablet, cep telefonu, televizyon üzere teknolojik aygıtların çok kullanması, çocukların öğrenme sürecini önemli biçimde etkileyebilmektedir. Uygunsuz ve çok mühlet ekrana maruz kalma, çocuklarda lisan ve toplumsal gelişimi başta olmak üzere birfazlaca alanda gelişimsel problemlere yol açabilir. Otizm gibisi bulgular bu sıkıntılardan biridir. Bu niçinle bilhassa 0-3 yaş devrinde teknolojik aygıtlarla temas halinde olmaktan azami ölçüde kaçınmak gerekir.”
Turan, otizm tanısı ve tedavi hallerine ait de bilgi vererek, şunları kaydetti:
“Otizm tanısı konulan çocukların vakit kaybetmeden özel eğitime, şayet öneriliyorsa da ilaç tedavisine başlaması gerekmektedir. İlaçlar otizm hastalığını tedavi etmese bile çocuğun eğitime ahenk sağlamasında, dikkatini toparlamasında, ötürüsıyla da otizm belirtilerinin gerilemesinde fazlaca kıymetli yer tutmaktadır. Özel eğitim için aile isterse üniversite yahut devlet hastanelerinden, çocuklar için özel ihtiyaç raporu alıp rehberlik araştırma merkezine başvurarak resmi bir biçimde ya da resmi olmadan kendi maddi imkanları ile başlayabilir. Özel eğitimde çocuk yakından izlenmeli. Verilen eğitimle çocuğun hangi belirtilerinin gerilediğine de dikkat edilmelidir.”
Özel eğitimin yanı sıra tedavideki en büyük takviyenin aile tarafınca verilen eğitim olduğunu belirten Turan, ailedeki tüm bireylerin özel eğitim merkezinde yapılan aktiflikleri ve eğitimleri, çocuğa özel vakit ayırarak, çocuğun en epeyce vakit geçirdiği mesken, akraba konutu, market, sokak ve parklarda tekrar edebileceklerinin altını çizdi.
AA / Tuğba Yardımcı – Sıhhat
Turan, 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü ötürüsıyla yaptığı yazılı açıklamada, otizm hastalığında şahıslarda iki temel alanda zorluklara niye olan farklılıklar görülebildiğini, bunlardan birincisinin toplumsal etkileşim ve toplumsal irtibat, ötekinin ise kısıtlı ilgi alanları ve yenidenlayıcı davranışlar olduğunu belirtti.
Otizmin tek ve bilinen bir sebeple açıklanamayacağına dikkati çeken Turan, “Otizm hastalığının, bir epey faktörün birbiriyle etkileşimi kararında ortaya çıktığı söylenmektedir. Son senelerda yapılan çalışmalar ise hem genetik hem çevresel faktörlerin etkileşiminden kelam etmektedir yani rastgele bir ırktan, sosyoekonomik statüden yahut etnik kümeden bir çocuğa otizm tanısı konulabilir.” sözlerini kullandı.
Turan, dünyadaki son istatistiklerin, her 44 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığını gösterdiğinin altını çizerek, şu değerlendirmede bulundu:
“Bu, daha evvel bildirilen oranlardan daha yüksek. Kimin direkt otizm tanısı alacağını öncesinden bilemiyor olsak bile otizm ile bağlantılı birtakım faktörleri artık biliyoruz. adamların otizmli olma mümkünlüğü kızlara nazaran daha fazladır. Otizmli bir kardeşi ve bilhassa bir ikizi olan çocukların otizmli olma mümkünlüğü daha yüksektir. Gelişimsel sıkıntıları yahut down sendromu üzere genetik ve kromozomal hastalıkları olanların otizmli olma mümkünlüğü daha yüksektir. Araştırmalara nazaran, ileri yaşta anne ve baba olmanın, çocukta otizm riskinin arttığına dair deliller da bulunmaktadır.”
“Özel eğitimde çocuk yakından izlenmeli”
Otizme tam olarak neyin niye olduğunun çabucak hemen bilinmese de hayli sayıdaki geniş kapsamlı çalışmanın, aşıların otizme niye olmadığını gösterdiğini vurgulayan Turan, şöyleki devam etti:
“Bilgisayar, tablet, cep telefonu, televizyon üzere teknolojik aygıtların çok kullanması, çocukların öğrenme sürecini önemli biçimde etkileyebilmektedir. Uygunsuz ve çok mühlet ekrana maruz kalma, çocuklarda lisan ve toplumsal gelişimi başta olmak üzere birfazlaca alanda gelişimsel problemlere yol açabilir. Otizm gibisi bulgular bu sıkıntılardan biridir. Bu niçinle bilhassa 0-3 yaş devrinde teknolojik aygıtlarla temas halinde olmaktan azami ölçüde kaçınmak gerekir.”
Turan, otizm tanısı ve tedavi hallerine ait de bilgi vererek, şunları kaydetti:
“Otizm tanısı konulan çocukların vakit kaybetmeden özel eğitime, şayet öneriliyorsa da ilaç tedavisine başlaması gerekmektedir. İlaçlar otizm hastalığını tedavi etmese bile çocuğun eğitime ahenk sağlamasında, dikkatini toparlamasında, ötürüsıyla da otizm belirtilerinin gerilemesinde fazlaca kıymetli yer tutmaktadır. Özel eğitim için aile isterse üniversite yahut devlet hastanelerinden, çocuklar için özel ihtiyaç raporu alıp rehberlik araştırma merkezine başvurarak resmi bir biçimde ya da resmi olmadan kendi maddi imkanları ile başlayabilir. Özel eğitimde çocuk yakından izlenmeli. Verilen eğitimle çocuğun hangi belirtilerinin gerilediğine de dikkat edilmelidir.”
Özel eğitimin yanı sıra tedavideki en büyük takviyenin aile tarafınca verilen eğitim olduğunu belirten Turan, ailedeki tüm bireylerin özel eğitim merkezinde yapılan aktiflikleri ve eğitimleri, çocuğa özel vakit ayırarak, çocuğun en epeyce vakit geçirdiği mesken, akraba konutu, market, sokak ve parklarda tekrar edebileceklerinin altını çizdi.
AA / Tuğba Yardımcı – Sıhhat